Nieuwjaarsspeech burgemeester Ester Weststeijn

11 januari 2024, 09:14

Rozendaal, 8 januari 2024

Over verbinding en visie

Beste inwoners van Rozendaal,

De kop is eraf: het jaar 2024 is inmiddels 8 dagen oud. Ik wens u allen een gelukkig nieuwjaar, alle (dit keer) 366 dagen lang.

Dat wij een nieuw jaar inluiden was zoals altijd goed te horen aan het vele vuurwerk. U weet ongetwijfeld dat het afsteken van vuurwerk tijdens de jaarwisseling aansluit bij de van oorsprong Germaanse gewoonte om kabaal te maken om boze geesten en demonen te verjaren. Die traditie bleef tot ver in de 19e eeuw bestaan, dus voordat het afsteken van vuurwerk zoals wij dat nu kennen gebruikelijk werd. In veel steden beierden de klokken een half uur en gingen kinderen de buurt in om zo veel mogelijk lawaai te maken. Schippers op rivieren en in grachten gebruikte hun scheepshoorn. Sommige burgers schoten met jachtwapens. Op het platteland lieten boeren melkbussen ontploffen met buskruit of carbid.[1]

Lawaai maken om boze geesten af te schrikken. Dat doen we nog steeds. Niet alleen met vuurwerk, maar vooral in overdrachtelijke zin. En niet alleen bij de jaarwisseling, maar het hele jaar door: lawaai maken om boze stemmen te verjagen. Lawaai maken om het geluid van andersdenkenden te overstemmen. Lawaai maken om je eigen punt kracht bij te zetten. Zo gek is het niet: als je niet gehoord wordt, ga je méér lawaai maken. Dan ga je harder schreeuwen. Als je je niet gehoord voelt, gebruik je extremere middelen, zoals we de afgelopen jaren hebben gezien bij een deel van de boeren in ons land en bij klimaatactivisten.

Een niet te ontkennen deel van de Nederlanders voelt zich niet gehoord. Door onze regering, door politieke partijen, soms ook door hun gemeentebestuur. Een deel van de Nederlanders wantrouwt de overheid, de politiek, de gemeente, de burgemeester, de ambtenaren. Een groeiende groep Nederlanders voelen, zoals de wetenschappers het uitdrukken, ‘politiek-maatschappelijk onbehagen’. Dat is een nette manier om te zeggen dat ze boos zijn. Er ís ook veel om boos over te zijn. Van het toeslagenschandaal tot de manier waarop onze overheid omgaat met de gasboringen in Groningen. Van wooncrisis tot klimaatcrisis. Er gaat veel mis. En velen van ons verwijten ons Kabinet een gebrek aan een samenhangende visie op hoe het beter kan. Een visie, heldere keuzes en een duidelijke koers. De boosheid met alle onderliggende verwijten leidt tot verbroken verbindingen. Tot mensen die letterlijk afhaken en zich afkeren van onze democratie. En juist ‘afgehaakt nederland’[2], waar het onbehagen groot is en de verbinding verbroken zijn, is gevoelig voor de zuurstof die social media in polariserende discussies blaast.

Het wereldtoneel wordt er niet vrediger op. Sinds het conflict in het Midden-Oosten weer oplaait, zien meer uitingen van antisemitisme. En evengoed komen uit de moslimgemeenschap signalen dat de intolerantie toeneemt. Islamofobe uitingen tieren welig, niet alleen op social media.[3] Daar ben ik bezorgd over, en die zorgen zijn sinds de verkiezingen afgelopen november niet kleiner geworden. Conflicten tussen mensen met verschillende politieke opvattingen lijken steeds groter te worden. We lijken de kunst te zijn verleerd om verbinding te maken, of om verbroken verbindingen te herstellen.

Ondanks deze zorgen kan ik u meteen weer gedeeltelijk gerust stellen: de meeste Nederlanders hebben nog altijd het gevoel erbij te horen, zo blijkt uit recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau.[4] De meeste Nederlanders hebben voldoende mogelijkheden om deel te nemen aan de samenleving en er voor anderen te zijn. Werk, onderwijs volgen, vrijwilligerswerk doen of mantelzorg bieden: de meeste Nederlanders kunnen, willen en doen dat ook.

Dat geldt zeker voor u, als inwoners van Rozendaal. Het aantal personen met een uitkering en bijvoorbeeld het percentage voortijdig schoolverlaters in Rozendaal is zeer laag.[5] Het opkomstpercentage bij de verkiezingen vorig jaar november was met bijna 95% wederom zeer hoog. Het aantal vrijwilligers in onze gemeenschap is hoog. De vrijwilligers die actief zijn op De Bosrank, onze opvanglocatie voor vluchtelingen uit Oekraïne. Vrijwilligers bij het Hospice, bij de Plusbus Rheden & Rozendaal, bij de stichting STOER, die senioren ondersteunt in langer thuis wonen, vrijwilligers bij de ouderenochtenden in De Serre van Rozendaal. De vrijwilligers van de Oranjevereniging. De Werkgroep Duurzaam Rozendaal, met de vrijwilligers in de Kindertuin, de energiecoach en tuincoaches. De vrijwilligers die de Sinterklaasviering op het voorplein van het kasteel mogelijk maakten. De vrijwilligers die zich inzetten voor het ZOOM! Kamermuziekfestival, het Muziek aan Huis Festival Velp-Rozendaal… en zo veel meer.

Wij zijn met elkaar in verbinding. Juist in de een kleine gemeente, die overeenkomt met onze kleine gemeenschap, zijn de verbindingen sterk. We zijn elkaar nabij. Het is een kenmerk van onze kleine gemeente. Een kenmerk dat we delen met andere kleine gemeenten, met elkaar verbonden in het netwerk van de K80, kleine en krachtige gemeenten. De meeste Nederlanders zijn ook in bredere zin in staat en bereid om iets te doen of te laten voor de ander. Bijvoorbeeld tijdens de coronapandemie, of na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. Dat geldt ook voor u, zo blijkt uit de steun die we voelen voor onze opvanglocatie van Oekraïnse vluchtelingen in De Bosrank.

Ik kan u mogelijk nog op een tweede wijze gerust stellen: we hebben de mond vol van polarisatie, van uit elkaar gespeeld worden, van lawaai maken en elkaar overschreeuwen. Maar onderzoek laat zien dat de afstand tussen verschillende opvattingen sinds de jaren zeventig nauwelijks gegroeid is. We zijn mensen met een andere opvatting ook niet meer gaan haten.[6] En toch is ook voor ons – en ook voor mij persoonlijk – de polen verbinden, verbinding maken, een blijvende opdracht.

Verbinding met elkaar vraagt geen lawaai, niet het overstemmen van het geluid van de ander. Het vraagt juist wat vaker je mond houden. Het vraagt goed luisteren. Écht luisteren is een uitdrukkingsvorm van erkenning en respect: het zet het licht op de ander en geeft ruimte aan de ander. Luisteren leidt tot elkaar horen en ‘bij elkaar horen’ – saamhorigheid. “Wanneer wij van elkaar horen, dan horen we ook bij elkaar”, zo sprak eens een Benedictijner monnik. Luisteren heeft dus een directe link met nabijheid, met nader tot elkaar komen, met verbinding maken.[7]

Echt luisteren, in verbinding komen, dat is wat wij als gemeentebestuur van Rozendaal nastreven. Dat is waar we ons het afgelopen jaar als gemeenteraad en college wederom voor ingezet hebben. Via bijvoorbeeld de Buurt aan Tafel-gesprekken. Bijvoorbeeld via de intensieve samenwerking met buurtbewoners en de Werkgroep Duurzaam Rozendaal in de Buurtuitvoeringsplannen voor de Warmtetransitie. Dat is ook waar we ons voor 2024 aan commiteren: in gesprek blijven, oog en oor houden voor alle belangen. Dat vraagt dat iedereen, inwoner, commissie- en raadsleden en leden van het college van B&W, een investering doet. De tijd neemt om zich in elkaar te verdiepen. Een investering in elkaar, een investering in ‘bij elkaar horen’, in saamhorigheid.

In 2024 moeten we een stap zetten rond De Bosrank. De opvanglocatie waar nu al ruim 10 maanden 55 Oekraïners hun leven leven, met vaak wat meer hobbels en bobbels dan bij u en mij het geval is. De oorlog in Oekraïne duurt helaas nog voort. Een veilige haven voor gevluchte Oekraïners is hard nodig. Wij bieden een veilige plek tot 1 oktober 2024. De vraag is welke visie we hebben op het vervolg. De noodzaak voor opvang is onverminderd groot, onze maatschappelijke plicht is niet veranderd. Hoe dan nu verder? Dat proces pakken we in 2024 met u op. En een ander voorbeeld: de Omgevingsvisie, inclusief de Woonvisie. Wat voor gemeente willen we zijn? Hoe willen wij dat onze gemeente zich ruimtelijk ontwikkelt? Hoe waarborgen we ons unieke groene karakter? Is er ruimte om, op beperkte schaal, woningen toe te voegen, bijvoorbeeld voor starters, statushouders en senioren?

Zo’n visie op onze leefomgeving is nodig. Een visie op wonen is nodig. Een nieuwe uitspraak over de opvang van vluchtelingen is nodig. Ook de uitvoering van ons visie op duurzaamheid blijft nodig. Zonder visie zijn we immers doelloos, richtingloos. Vrij naar het Bijbelboek Spreuken[8]: “waar de visie ontbreekt, verwildert het volk”. Een wijsheid die al in de 6e eeuw voor Christus werd opgetekend. Een organisatie, een volk zonder visie, zonder visioen, raakt zijn identiteit kwijt. En zo’n visie vraagt luisteren vanuit verbinding. Ik hoop dat het nieuwe Kabinet, wanneer dat er dan ook komt, deze wijsheid goed op zich laat inwerken.

Beste mensen, ik doe voor het jaar 2024 ook een beroep op u. Wij in Rozendaal zouden, vanuit onze gunstige uitgangspositie, vanuit de kracht van klein, als geen ander in staat moeten zijn om verbinding te maken en te houden. Om te blijven luisteren. Om samen onze visie op te toekomst te ontwikkelen. We kunnen het ons veroorloven om genuanceerd te bijven, om een snel oordeel even uit te stellen. Om na te denken en mild te blijven. We kunnen ervoor kiezen om niet te vervallen in lawaai. We kunnen ervoor kiezen om in gesprek te blijven over onze koers voor ons Rozendaal. Dat gun ik u en ons allen, alle 366 dagen van 2024 lang.

Ester Weststeijn

Burgemeester


[1] Nemo Kennislink, https://www.nemokennislink.nl/publicaties/waarom-steken-we-vuurwerk-af-met-oud-en-nieuw/, dec. 2017.

[2] De term komt uit ‘De atlas van afgehaakt Nederland’, De Voogd en Cuperus, dec. 2021, via https://www.kennisopenbaarbestuur.nl/documenten/rapporten/2021/12/17/atlas-van-afgehaakt-nederland.

[3] Ontleend aan de column ‘Hoop voor 2024’ van Emile Schrijver, in FD Persoonlijk, 16 dec. 2023.

[4] Rapport sociale en culturele ontwikkelingen 2023, stand van Nederland, SCP, apr. 2023, via https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2023/04/14/sociale-en-culturele-ontwikkelingen-2023.

[5] Percentage uitkeringsgerechtigden: CBS, mrt. 2022 via https://www.cbs.nl/nl-nl/deelnemers-enquetes/decentrale-overheden/soc-zekerheid-overheid/bijstandsuitkeringenstatistiek–bus–. Voortijdig schoolverlaters: 0,6 in Rozendaal tegen 1,7% landelijk gemiddelde, cijfers 2020, zie programmabegroting gemeente Rozendaal 2024-2027, nov. 2023, p. 31.

[6] Onderzoeksbundel ‘Politieke polarisatie in Nederland’, redactie van Paul Dekker, Tilburg University, 2022, via https://www.utwente.nl/nl/centrumdigitaleinclusie/nieuws/2023/7/1055397/neemt-polarisatie-in-nederland-toe-door-de-komst-van-sociale-media.

[7] https://boommanagement.nl/artikel/luisteren-loont-waarom-luisteren-zo-belangrijk-is/.

[8] Spreuken 29:18. In de nieuwste Bijbelvertaling opgenomen als “door gebrek aan visie gaat het volk ten onder”.